मसाज तथा स्पामा के भयो?

पहिलो दिन

पहिलो दिन, मायाले बिहान ८ बजे मसाज तथा स्पा पार्लर खोलिन्। उनका कर्मचारीहरू बिहान ९ बजे आइपुगे। चार जना कर्मचारीबीच कार्यहरू बाँडफाँड गरियो। नाबालिग कर्मचारीहरूलाई मसाज केन्द्र र त्यहाँका तीनवटा कोठा सफा गर्ने जिम्मेवारी दिइयो। मायाले काम बाँडफाँट गर्दै गर्दा एक जना वयस्क कर्मचारी धूमपान गरिरहेकी थिइन्।

मध्यान्हतिर एक जना पुरुष ग्राहक आइपुगे र उनका लागि १४ वर्षीया कर्मचारी खटाइयो। उनीहरू एकसाथ एउटा मसाज कोठामा गए र ढोका बन्द गरे। कर्मचारीहरूले कमिसनमा काम गर्ने भएकाले ग्राहकहरू आउँदा पालैपालो सेवा दिन्छन्। तर ग्राहकका आफ्नो प्राथमिकताहरू हुँदा उनीहरूले आफूले सेवा लिन चाहेको कर्मचारी रोज्छन्।

यस समयको दौरान, १५ वर्षीया कर्मचारीलाई टिकटकमा ‘लाइभ’ बसेको देखियो। उनले ग्राहकहरूलाई मसाज र स्पामा आउन अनुरोध गरिरहेकी थिइन्, टिकटक लाइभ हेर्ने निश्चित व्यक्तिहरूसँग जिस्किँदै कुरा गर्दै थिइन्, र उनीहरूलाई ‘म राम्रोसँग मसाज गर्दिन्छु, आउनुस् न’ भन्दै थिइन्। उनले बेलाबेलामा लाईकको सङ्ख्या बढाउन उनीहरूलाई ‘ट्याप-ट्याप’ गर्न भन्थिन्, जसले लाइभ स्ट्रिमको पहुँच विस्तार गर्नेथियो।

पहिलो ग्राहक १४ वर्षीया कर्मचारीसँग आफ्नो मसाजको समय पूरा गरेर कोठाबाट बाहिर निस्किए, र अन्य कर्मचारीहरू ती ग्राहकलाइ प्रेमाभाव पाराले जिस्किँदै खाजा खुवाउन भन्दै थिए। ग्राहकले पर्स निकालेर देखाउँदै ठट्यौली पारामा आफूसँग खाजा र पार्किङमा तिर्ने पैसा नै छैन भन्दै थिए। तर, त्यसपछि उनले चारै कर्मचारीका लागि चाउमिन अर्डर गरे।

केहीबेरपछि, अर्को पुरुष ग्राहक पार्लरमा आइपुगे। एकजना वयस्क कर्मचारीले यो ग्राहकलाई चिनेको देखियो, र उनले ती ग्राहकलाई एउटा कोठामा लिएर गइन्। ढोका खुला नै रह्यो। कर्मचारी ग्राहकको नजिकै बसिन्, उनीसँग कुराकानी गरिन्। उनीहरूको कुराकानी अनुसन्धानकर्ताहरूले सुन्न गाह्रो थियो। केहीबेरपछि, एक जना बालिका कर्मचारी त्यो कोठामा पसिन् र कफी खाने हो कि भनेर सोधिन्। ग्राहकले हुन्छ भन्दै उनलाई पाँचसय रुपैयाँ दिए। उनी कफी लिन बाहिर गइन् र वयस्क कर्मचारीले ग्राहकसँग कुराकानी जारी राखिन्।

बालिका कर्मचारी कफी लिएर फर्किइन् र कफी खाइसकेपछि ती ग्राहक गए। उनी जाँदै गर्दा बालिका कर्मचारीले भोलि फेरि आउनु ल भनिन्, यो सुनेर उनका सहकर्मीहरू हाँसे।

साँझ ६.३० बजेसम्म मसाज तथा स्पामा अरू कोही पनि आएनन्। त्यसपछि जब एक जना पुरुष ग्राहक भित्र पसे र मायालाई बाहिर गएर कुरा गरौँ भनेर आग्रह गरे। उनी फर्किएर आएनन्। मायाले उनी नयाँ ग्राहक भएको र एउटा खास कर्मचारीका लागि अनुरोध गरेको बताइन्। अलिक पछि अनौपचारिक कुराकानीको क्रममा मायाले त्यो ग्राहकले क्लारिसाका एक जना अनुसन्धानकर्ताबाट मसाज सेवा लिन चाहेको कुरा बताइन्। मायाले विकल्पमा आफ्नो एक कर्मचारीलाई देखाइन् तर ग्राहकले अनुसन्धानकर्ताबाटै सेवा लिन चाहेको भनी जिद्दी गर्दै थिए। उनको अनुरोध पूरा नहुने भएपछि ती ग्राहक निस्केर गए। अनुसन्धानकर्तालाई यो बताउँदै गर्दा माया हाँसिन्।

त्यसपछि दुई वयस्क कर्मचारीहरूले मसाज तथा स्पाबाट गए। दुई जना मात्र ग्राहक आएकाले उनीहरूले त्यो दिन कुनै आम्दानी गरेनन्। एक जना वयस्क कर्मचारीले मसाज कोठाभित्र एक ग्राहकसँग आधा घण्टा कुराकानी गरेर समय बिताए पनि उनले त्यो समयको पैसा पाइनन्। ग्राहकले कर्मचारीहरूलाई कफी मात्र खुवाए।

केही समयपछि, सामान्य पोशाकमा दुई जना मानिस पार्लरभित्र छिरे, तर अनुसन्धानकर्ता र कर्मचारीहरूलाई उनीहरूको कपाल कटाइले प्रहरी हुन् कि भन्ने लाग्यो। एकजना पुरुष बालिका कर्मचारी नजिकै बसे, जो आफ्नो मोबाइल फोनमा व्यस्त थिइन्। अर्को व्यक्ति अर्कै सोफामा बसे र सेवाहरूको बारेमा बुझ्न र पैसा के कति लाग्छ भनेर सोध्न थाले। मायाले उक्त व्यक्तिलाई प्रदान गरिने सेवाहरूको मेनु दिइन् र विभिन्न प्रकारका मसाजहरू ( तेल मसाज, कडा मसाज आदि) र तिनका मूल्यबारे बताइन्। ग्राहकले मेनु हेरे र काम गर्ने कर्मचारीहरू कति छन् भनेर सोधपुछ गरे। उनी उठे र कोठाहरूभित्र हेरे। त्यसपछि, भुइँ तलामा रहेको हेयर सैलूनले यो मसाज तथा स्पाबारे बताएको र अर्को साथी पनि आउँदैछ भनेर बताए। बालिका कर्मचारीको छेउमा बसेको अर्को व्यक्तिले ती दुई बालिका र उनीहरूको क्रियाकलापलाई ध्यानपूर्वक नियालिरहेका थिए।

ती दुई जना ग्राहकले मायालाई सेवाका लागि कर्मचारीको संख्या फेरि सोधे। उनले दुईजना भएको बताइन् र ती दुई ग्राहकले एकअर्कालाई अर्थपूर्ण तरिकाले हेरे। केहीबेर पछि, अर्को साथीलाई लिएर छिट्टै फर्कने भन्दै उनीहरू त्यहाँबाट निस्किए। उनीहरू निस्किने बित्तिकै, एक जना बालिका कर्मचारीले मायालाई उनीहरू सादा पोशाकमा आएका प्रहरी हुन् कि भनेर सोधिन्। सुरुमा त मायाले उनीहरू प्रहरी नभएको भनिन्, तर पछि उनलाई पनि हो कि भन्ने लागेको बताइन्। मायाले बालिकाहरूलाई पूर्जी लिएर नआएसम्म सादा पोशाकका प्रहरीसँग डराउनुपर्दैन भनी आश्वस्त पारिन्। प्रहरी आएकोमा मायालाई डर लागेको देखिँदैन्थ्यो।

राति साढे ८ बजेतिर एक जना बालिका कर्मचारीले यस दिनको काम सकिएको सङ्केत गर्दै आफ्नो मुख धुन थालिन्। अर्को बालिका कर्मचारी भोलिपल्ट गर्ने तयारीबारे मायासँग कुरा गर्न आइन्। मायाले भोलिपल्ट आफू अन्त कतै जानुपर्ने हुनसक्ने बताउँदै केटीहरूलाई काममा छिट्टै आउन भनिन्। कुराकानीको क्रममा, मायाले एक ग्राहकको फोन उठाइन् र उनले मसाज तथा स्पा स्थलमा आउन निम्तो दिइन्।

फोन राखेपछि, मायाले एक जना अनुसन्धानकर्तासँग कुरा गरिन्। पर्याप्त ग्राहक नआएकाले आफ्ना दुई कर्मचारीले त्यस दिन विना पैसा काम गरेको उनले बताइन्। उनले ती कर्मचारीहरूलाई अर्को दिन ग्राहकहरूको सेवाका लागि प्राथमिकता दिइनेछ भनी अनुसन्धातालाई आश्वासन दिइन्। मायाले यी कर्मचारीलाई गाडी भाडा दिएकी थिइन्।

दोस्रो दिन (शुक्रबार) पार्लर सधैँ झैँ बिहान ८ बजे खुल्यो। दुई बालिका कर्मचारी त्यहाँ सबैभन्दा पहिला पुगे। पार्लर आइपुगेपछि, दुई बालिका कर्मचारीमध्ये जेठीले त्यो ठाउँ सफा गर्न थालिन् र अर्को बालिका आफ्नो फोनचलाउन थालिन्। माया आज अन्तै कतै जाँदै थिइन् (जुन उनले अघिल्लो दिन आफ्ना कर्मचारीहरूलाई जानकारी गराएकी थिइन्), तर जानुअघि उनले एक वयस्क कर्मचारीलाई पर्खिरहेकी थिइन्। ती कर्मचारी आफ्नो छोरालाई स्कूलमा छोडेर आइपुगिन्। माया जानुअघि दोस्रो वयस्क कर्मचारी पनि आइपुगिन्।

दिन दुई

दोस्रो दिन (शुक्रबार) विहान ८ बजे कार्यक्रम स्थल सदा झैँ खुल्यो । दुई बाल कर्मचारी त्यहाँ पुग्ने पहिलो थिए। कार्यक्रम स्थलमा प्रवेश गरेपछि, दुई बाल कर्मचारी मध्ये जेठीले परिसर सफा गर्न थाले, जबकि अर्कोले उनको फोन प्रयोग गर्यो। माया अरू कतै जाँदै थिइन् (जस्तै उनले अघिल्लो दिन आफ्ना कर्मचारीहरूलाई जानकारी गराएकी थिइन्), तर उनी जानुअघि वयस्क कर्मचारीहरूमध्ये एकको लागि पर्खिरहेकी थिइन्। यो कर्मचारी आफ्नो छोरालाई स्कूलमा छोडेर आइपुगे। माया जानु अघि दोस्रो वयस्क कर्मचारी पनि आइपुग्यो।

मायाको अनुपस्थितिमा व्यवसाय सम्हाल्ने जिम्मेवारी पाएकी वयस्क कर्मचारी चिन्तित देखिन्थिन्; उनी आउने बित्तिकै चुरोट पिउन र आफन्तसँग फोनमा कुरा गर्न थालिन्। उनलाई आफ्ना परिवारका सदस्यहरू (उनको छोरा, श्रीमान् र भाइ) बारेमा र श्रीमानलाई वैदेशिक रोजगारीमा पठाउन थप कमाउनुपर्ने बारेमा थियो। यसैबीच, १५ वर्षीया कर्मचारीले सरसफाइ र लुगा धुने काम सकिन् र त्यसपछि नुहाइन्। मायाको अनुपस्थितिमा अनुसन्धानकर्ताहरूले दुई बालिका र अन्य कर्मचारीसँग काममा उनीहरूको अनुभवहरूका बारेमा राम्रोसँग कुराकानी गर्न पाए।

यतिबेला कर्मचारीहरूले बालिकाहरूको उमेर बताए। एक जना वयस्क कर्मचारीले अरू एजेन्सी र ग्राहकहरूसँग आफ्नो सम्पर्क रहेको, र बेलाबेलामा एक्स्ट्रा काम र पैसा कमाउन काठमाडौं उपत्यका बाहिर जाने अवसरहरू पाउने गरेको खुलासा गरिन्। उनले यो एक्स्ट्रा काम कस्तो प्रकृतिको हो भनेर बताइनन्, उनले उपत्यका बाहिर गएर गर्ने कामका लागि दिनको २० हजार रुपैयाँसम्म प्रस्ताव आउने गरेको बताइन्।

बिहान यस मसाज तथा स्पा सेन्टरमा ग्राहक थिएनन्। माया बिहानको ११ बजेतिर फर्किइन् र उनी आएपछि कर्मचारीहरूले खाजा अर्डर गरे। बालिकाहरूले आफू बस्ने ठाउँमा भान्साकोठा वा भान्साको सुविधा नभएकोले काममा आएर मात्रै खाना खाने गरेको बताए: उनीहरूले काममा दिउँसो र बेलुका दुवै समयको खाना खाने गर्छन्।

मायाले मसाज तथा स्पा खुला छ कि छैन भनेर सोध्ने सम्भावित ग्राहकहरूबाट धेरै फोन कलहरू उठाइन्। उनले खुसीसाथ उनीहरूलाई पार्लर खुला रहेको र कर्मचारी सेवा दिन तयार रहेको भन्दै निमन्त्रण गरिन्। यस समयको दौरान, एक जना बालिका कर्मचारी टिकटक लाइभमा बस्दै ग्राहकहरूलाई आउन भनिरहेकी थिइन्।

करिब १ बजे मसाज सेन्टरमा दुई जना पुरुष ग्राहक आए। एक जना बालिका कर्मचारी र एक जना वयस्क कर्मचारीले उनीहरूलाई स्वागत गरे र कोठामा लिएर गए। दुवै ग्राहक त्यस स्थानसँग परिचित देखिन्थे र उनीहरू माया र अन्य कर्मचारीहरूसँग सहजतापूर्वक कुराकानी गरिरहेका थिए। दिउँसोभरिमा चार वा पाँच अन्य छुट्टाछुटै पुरुष ग्राहकहरू मसाज तथा स्पामा आए। प्रत्येक ग्राहकले त्यहाँ दिइने सेवाहरूको बारेमा सोधे र त्यसपछि त्यहाँबाट गए। केही ग्राहक माया र उनका कर्मचारीहरूसँग परिचित थिए र अनुसन्धानकर्ताहरू को हुन् भनेर सोधे। मायाले ‘उनीहरू हाम्रा ‘म्यामहरू’ हुन् भनी जवाफ दिइन् (अनुसन्धानकर्ताहरूले आफूलाई साथी भनेर परिचय गराउन सुझाएको भए पनि) । ‘म्याम’ भन्ने औपचारिक शब्द प्रयोग गरेर अनुसन्धानकर्ताहरूलाई चिनाउनु सायद ग्राहकहरूको लागि एक सङ्केत थियो, किनभने यो सुनेर उनीहरू त्यहाँबाट गएका थिए।

दिनभरि ग्राहकहरूको आवतजावत सीमित रह्यो। यसले गर्दा फूर्सदको समय धेरै थियो र यसबीच मायाले आफ्ना केही व्यक्तिगत समस्याहरू बारे खुलेर बताइन्। उनी अहिले श्रीमानसँग सम्पर्कमा छैनन् र आफ्ना दुई छोराहरूको हेरचाहको पूरै जिम्मेवारी उनीमाथि छ। श्रीमानसँग सम्पर्क नहुँदा उनले आफ्ना छोराहरूको नागरिकता बनाउन सकेकी छैनन् र सम्बन्धविच्छेदका लागि कसरी आवेदन दिने भन्ने थाहा छैन। आफ्ना छोराहरू र परिवारबाट आफ्नो मसाज व्यवसायलाई गोप्य राख्न पनि संघर्ष गरिरहेकी छिन् (नेपालमा मसाज तथा स्पा क्षेत्र अत्यन्तै बदनाम छ, यो क्षेत्रलाई यौन कर्मसँग जोडिने भएकाले यस क्षेत्रमा काम गर्ने धेरै व्यक्तिहरूले साथीहरू र परिवारबाट आफ्नो पेशाको प्रकृति लुकाउँछन्)। यही समयमा उनले आफ्नो पुरुष साथी र व्यवसाय साझेदारबाट पाएको सहयोगलाई प्रशंसा गर्छिन्।

बालिका सहित सबै कर्मचारीहरूले यो खाली समयमा मायासँग आफ्ना समस्या र पारिवारिक मामिलाहरू आदानप्रदान गरे। कहिलेकाहीं, यहाँको वातावरण मैत्रीपूर्ण र सहयोगी देखिन्थ्यो। तर, एकपटक मायाले एक जना बालिका कर्मचारीसँग उच्च कठोर आवाजमा बोलिन्। उनले “जवान हुँदै आफ्नो पैसा बचत गर। तिमीले जवानीमा मात्रै यो काम पाउँछौ भनेर सम्झाउन चाहन्छु” भन्दै पैसा बचतको महत्वमा जोड दिइन्।

दिन सकिन लाग्दा, एकजना बाल कर्मचारीले भोलि (शनिबार) बिदा दिन आग्रह गरिन्। मायाले अनुरोध अस्वीकार गरिन् र यस प्रकारको अनुरोधले कामबाट निकाल्न सकिने भन्दै कठोर चेतावनी दिइन्। मायाले त्यसपछि शनिबार छुट्टीको दिन हो र धेरै ग्राहकहरू आउन सक्ने भन्दै आफ्नो निर्णयलाई सही ठहराउने प्रयास गरिन्। उनले शनिबार सबै कर्मचारी आउनुपर्नेमा जोड दिइन्। बालिका कर्मचारीले मायासँग थप बहस गर्न चाहिनन् र बरु आफ्नो मोबाइल फोन चलाउन थालिन्।

दोस्रो दिन पाँच जना ग्राहकहरू आए र दुई वा तीन जनाले एउटै कर्मचारीसँग सेवा लिए। साँझ ८ बजेतिर मायाले कर्मचारीलाई पार्लर बन्द गर्न भनिन्। पन्ध्र वर्षीया बालिका कर्मचारीले सरसफाइ गर्ने र मसाज उपकरणहरू मिलाउने जिम्मा लिइन्। यस समयभित्र मायाले आउन चाहने सम्भावित ग्राहकहरूको फोनहरू उठाइन्। उनले उनीहरूलाई भोलि आउन आग्रह गरिन्।

मसाज तथा स्पा व्यवसाय मोडेल

मायाका अनुसार, यस मसाज तथा स्पा पार्लरको दैनिक कारोबार २ हजारदेखि ६ हजार रुपैयाँसम्म हुन्छ। मसाजको शुल्क १ हजार रुपैयाँदेखि सुरु हुन्छ। यो ठाउँको भाडा प्रतिमहिना ३५ हजार तिर्नुपर्छ। सबै सञ्चालन खर्च काटेर माया र उनका पुरुष साझेदारबीच बाँड्ने नाफा प्रतिमहिना करिब ३० हजार बच्दछ, जुन उनीहरूबीच बाँड्दा १५-१५ हजार रुपैयाँ हुन्छ। व्यवसायमा थप लगानी गर्ने वा यसलाई विस्तार गर्ने मायाको कुनै योजना छैन किनभने उनलाई अहिलेको नाफा पर्याप्त लाग्छ।

अवलोकनबाट के देखिन्छ भने यो व्यवसाय रणनीतिहरूमा निर्भर रहन्छ जसमा केवल मसाज सेवाहरूमात्र नदिएर केही हदसम्म अन्तरङ्ग सम्बन्ध पनि राख्नुपर्ने हुन्छ। ग्राहकहरूलाई समय दिएर, सँगै खाना खाएर र कुराकानी गरेर व्यक्तिगत सम्बन्ध निर्माण गर्नु यस व्यवसाय मोडेलको एउटा महत्वपूर्ण भूमिका हो भन्ने पनि देखिन्छ। अन्तरङ्ग सम्बन्धमा निर्भर रहनुले यस व्यवसायले मसाज सेवाहरूको गुणस्तरका आधारमा ग्राहकहरूलाई आकर्षित गर्न र टिकाइ राख्न नसक्ने सङ्केत गर्दछ। तथापि अवलोकन र कर्मचारीहरूसँग अनौपचारिक छलफलहरूबाट अनुसन्धानकर्ताहरूले मसाज तथा स्पामा शारीरिक निकटता बढाउने र यौनजन्य क्रियाकलाप हुने देखिन्छ र यस्तै रणनीतिहरूमा यो व्यवसाय टिकेको छ भन्ने कुरा बुझ्न पाए।

मायाले सुरुमा आफ्नो व्यवसाय साझेदार पनि छ भनेर खुलाइनन्। तर, यो व्यवसाय र मायामा पुरूष साझेदारको केही हदसम्म प्रभाव रहेको देखियो। उदाहरणका लागि, मायाको पुरूष व्यवसाय साझेदार बाहिर गएको समय (अर्को सहरमा हुने र स्पामा नआउने) मा मात्र मायाले क्लारिसाका अनुसन्धानकर्ताहरूलाई व्यवसायमा आएर उनीसँगै रहन पाउने व्यवस्था गरेकी थिइन् भन्ने कुरा पछि पत्ता लाग्यो। माया र उनका कर्मचारीहरूले मसाज तथा स्पामा फुटेको झ्यालको सम्बन्धमा पुरूष साझेदारबाट हुन सक्ने प्रतिक्रियाबाट डराएर झ्याल मर्मत गर्नेबारे पनि कुराकानी गरेका थिए। माया झ्यालको सिसा फेर्न लाग्ने खर्चको बारेमा चिन्तित देखिन्थिन ।

माया र उनका कर्मचारीहरू मासिक नाफा निकाल्न/कमाइ गर्न सक्षम छन्। तर अनपेक्षित खर्चहरू (जस्तै फुटेको झ्यालको मर्मत) समेट्न छाँया साझेदारको आर्थिक सहयोगमा मायाको निर्भरताले व्यवसायले पैसा जगेडा गर्नसक्ने गरी नाफा कमाउन नसकेको बुझाउँछ। यसले यो व्यवसाय जोखिम खालको र कठिन समयमा थेगिन नसक्ने बनाउँछ।

यो मसाज तथा स्पा त्यस क्षेत्रका अन्य व्यवसायहरूसँग जोडिएको छ। मायाले खाजा घर, हजामको पसल र अन्य स्थानीय अनौपचारिक बिक्रेताबाट मसाज तेल र अन्य सामानहरू खरिद गर्छिन्। केही व्यवसाय र व्यक्तिहरूसँग मसाजका लागि पठाउने व्यवस्था गरिएको देखिन्छ। उदाहरणका लागि, मायाले एक ग्राहकको बारेमा यसरी भनिन्, ‘त्यो नयाँ ग्राहकलाई नजिकैको सैलूनले पठाएको हुन सक्छ’। मायाले पछि रिक्सा चालक, सैलुन र खाजा घरजस्ता स्थानीय व्यवसायीले ग्राहक पठाउने गरेको बताइन्। ग्राहक पठाएवापत यी बिचौलियाहरूलाई कति कमिसन दिइन्छ भन्ने चर्चा भएन।

निष्कर्ष

मायाको मसाज तथा स्पा व्यवसाय उनको कठिन समयमा आफू र आफ्नो परिवारको भरणपोषण गर्ने माध्यम हो (उनको पतिले उनलाई छाडेका छन्)। व्यवसाय मायाको नाममा दर्ता भएपनि व्यवसाय खडा गर्न एक जना पुरुष साझेदारले सहयोग गरेका थिए र यसको सञ्चालनमा उनको प्रभाव रहेको देखिन्छ।

यी दुई दिनमा, क्लारिसाका अनुसन्धानकर्ताहरूले उक्त व्यवसायमा गएर समय व्यतित गरे, त्यस व्यवसायमा धेरै प्रकारका सेवाहरू प्रदान गरिने स्पष्ट देखियो, यहाँ हुने क्रियाकलापमा मसाजका अतिरिक्त अन्य कामहरू पनि पर्दछन्। सम्बन्धगत र शारीरिक निकटता यस व्यवसाय मोडेलको हिस्सा हो र नाफा कमाउने महत्वपूर्ण पक्ष हो: समय दिएर, सँगै खाना खाएर र कुराकानी गरेर ग्राहकहरूसँग व्यक्तिगत सम्बन्ध निर्माण गर्नेदेखि यौनसँग सम्बन्धित हुनसक्ने ‘एक्स्ट्रा’ क्रियाकलापहरू यहाँ हुने देखिन्छन्। मायाको व्यवसायले यस क्षेत्रमा धेरै सङ्ख्यामा रहेका मसाज तथा स्पाहरूसँग प्रतिस्पर्धा गर्नुपर्छ, जसमा कतिपयले अधिक आधुनिक सुविधाहरू प्रदान गर्छन् र अधिक व्यावसायिक मसाज थेरापी व्यवसायका रूपमा स्थापित छन्। मसाजको शुल्क समान हुन्छन्। त्यसैले मायाको व्यवसायले मसाज सेवा मात्र प्रदान गरेर ग्राहक आकर्षित गर्न र टिकाइराख्न गाह्रो पर्ने देखिन्छ।

मायाले आफ्नो कमाइबाट सन्तुष्ट रहेको बताए पनि व्यवसायले बचत गर्न सक्ने गरी कमाउन नसकेको देखिन्छ। त्यसै गरी, कर्मचारीहरूको कमाइ हातमुख जोड्नमा नै सकिन्छ – उनीहरूले पैसा पाए लगत्तै सबै खर्च हुने बताए र उनीहरूसँग सीमित (यदि छ भने) बचत थियो। कर्मचारीहरूले ‘एक्स्ट्रा काम’ बाट पाउने फरक कमिसन दरहरूले (मसाजबाट पाउने ५०% भन्दा धेरै ७५%) उनीहरूलाई शारीरिक निकटता बढाउन थप प्रोत्साहित गर्दछ।

मसाज तथा स्पामा दुई बालिकाहरू अक्सर वयस्क पुरुषहरूसँग एक्लै हुन्थे। अनुसन्धानकर्ताहरूले मसाज कोठाभित्रका गतिविधि ठ्याक्कै अवलोकन गर्न नसकेपनि अनलाइन र उनीहरू काम गर्ने भौतिक स्थान दुवैमा यौनजन्य वातावरण छ। उनीहरू वयस्क पुरुषहरूसँग शारीरिक निकटतामा रहनुपर्छ, जसको अर्थ उनीहरू निकृष्ट बाल श्रममा संलग्न छन्।

बच्चाहरु र मालिश र स्पा बीचको सम्बन्ध जटिल छ। केही तरिकामा, व्यवसाय उनीहरूका लागि काम गर्ने मात्र होइन, ह्याङ्ग आउट गर्ने, मोबाइल फोन प्रयोग गर्ने, खाना खान र आफ्ना सहकर्मीहरूसँग कुरा गर्ने ठाउँ हो। बालिकाहरू र मसाज तथा स्पा बीचको सम्बन्ध जटिल छ। एउटा अर्थमा, यो व्यवसाय उनीहरूका लागि काम गर्ने ठाउँ मात्र नभएर आफूलाई बहलाउने, मोबाइल फोन चलाउने, खाना खाने र सहकर्मीहरूसँग कुरा गर्ने ठाउँ पनि हो। यो एक काम गर्ने ठाउँ मात्र नभएर धेरै कुरा हो; अनि कर्मचारी र माया बीचको सम्बन्ध केही सन्दर्भमा पारिवारिक रहेको देखिन्छ: उनीहरू एकअर्कासँग व्यक्तिगत समस्याहरू बताउँछन्; र माया र वयस्क कर्मचारीहरूले बालिकाहरूलाई सल्लाह दिन्छन्। मसाज पार्लरले उनीहरूलाई केही स्वतन्त्रता र जिम्मेवारीमा रमाउने ठाउँ प्रदान गर्दछ, र घरबाट रहेको भौतिक दूरीले कठिन पारिवारिक परिस्थितिबाट पर जाने ठाउँ प्रदान गर्दछ। तथापि, मसाज तथा स्पाभित्र एक अनौपचारिक पदानुक्रम छ, जसमा बालिका कर्मचारीहरू सबैभन्दा फेदमा छन्।

। यो कुरा उनीहरूलाई दिइने काम र उनीहरूसँग बोलिने तरिकाले पुष्टि गर्छ। यो पदानुक्रमले नेपालका सामाजिक मान्यताहरूलाई प्रतिबिम्बित गर्दछ जहाँ बालबालिकाले सामान्य कामहरू गर्ने र आफूभन्दा ठूलाका निर्देशन मान्ने अपेक्षा गरिन्छ। तैपनि, बालिका कर्मचारीहरू यस व्यवसायको लागि आवश्यक छन्, उनीहरू अनलाइन ग्राहकहरूलाई आकर्षित गर्ने प्रमुख माध्यम हुन्, र उनीहरूले व्यवसाय सञ्चालनका केन्द्रमा रहेका कामहरू (वयस्क पुरुषहरूसँग शारीरिक निकटता बनाउने सहितका कामहरू) गर्छन्। साथै, बालिकाहरूले यो व्यवसायमा लामो समय (प्रति दिन १३ घण्टा), प्राय: हप्ताको सातै दिन बिताउँछन्। लामो समयसम्म काममा हुँदा उनीहरूले अन्य क्रियाकलापमा सहभागी हुने अवसरहरू पाउँदैनन्, र पक्कै पनि, यति लामो समयको कामले थकाइ लाग्ने र हानिकारक समेत हुन सक्छ। उनीहरूको रोजगारी परिवारमा गोप्य राख्नुपर्ने अवस्थाले (मसाज तथा स्पा क्षेत्रमा काम गर्नेलाई हेर्ने लान्छनायुक्त नजरका कारण) उनीहरूलाई अझ अलग्याउँछ, किनभने उनीहरूले आफ्नो अनुभवहरू मसाज तथा स्पा बाहिर कसैसँग बताउन सक्दैनन्।

व्यवसायले बालबालिकालाई सामाजिक सञ्जालमा देखाउने बाहिरी अनुहार बनाउनु निकै खट्किएको कुरा थियो। यो मसाज तथा स्पा व्यवसाय मोडेलको सबैभन्दा पछिल्लो विकसित रणनीति हुन सक्छ। प्रविधिको प्रयोगले बालबालिकामा यौन शोषणको जोखिम बढाउन सक्ने र उनीहरूको कार्यस्थल बाहिरसमेत विभिन्न तरिकाबारे थप अनुसन्धान आवश्यक छ।

*फोटो क्रेडिट: अनिश बाँस्तोला। फोटोहरू काठमाडौंको एउटा मसाज पार्लरमा खिचिएका थिए जुन साइज र सजावटमा मायाको मसाज पार्लरसँग मिल्दोजुल्दो छ। फोटो खिच्न पार्लर मालिकद्वारा लिखित सहमति प्रदान गरिएको थियो। लिखित सहमति मालिक द्वारा प्रदान गरिएको थियो।