ठमेलको व्यस्त र चहलपहल हुने यस सडकमा वयस्क मनोरञ्जन क्षेत्रसँग सम्बन्धित र अन्य विभिन्न व्यवसायमा बालबालिका काम गरिरहेका भेटिए। उस सडकमा मसाज पार्लर, खाजाघर, डान्सबार, महँगा होटल तथा रेष्टुरेन्ट, हस्तकला सामग्री पसल, होलसेल पसल र बैङ्कजस्ता व्यवसायहरूको मिश्रण रहेको देखिन्छ। यी विभिन्न प्रकारका व्यवसाय एकअर्कोको निकट रहनुले ठमेलको अद्वितीय इतिहास र स्थानलाई दर्शाउँछ। १९७० को दशकदेखि ठमेल पर्यटकहरू बास बस्ने, किनमेल र मनोरन्जन गर्ने ठाउँको रूपमा उदाएको छ। यहाँ सामाजिक मान्यताभन्दा बाहिर गएर त्यस ठाउँका बासिन्दा (मुख्य रूपमा पुरुष) खुलमखुला यौन, खाना र मदिराको आनन्द लिन सक्छन्। त्यसैले गर्दा, काठमाडौंको बीच भागमा एक वर्गमाइलमा फैलिएको ठमेल अत्याधिक जनघनत्व र विविधताले भरिएको छ; विविधतायुक्त सहरी परिदृश्य भएको काठमाडौंको यो ठाउँ यौनसँग सम्बन्धित सेवाहरू तुलनात्मक रूपमा सामान्य बनेको ‘साझा छिमेक’ भएको छ (गिरी ग्रान्ट, एम, २०१४)1। एक दिनभरि गरिएका अवलोकनहरूले पनि यो परिदृश्यमा हुने गरेका अस्थायी परिवर्तनहरूलाई पनि प्रकाश पारेको छ। सुरक्षा जोखिमका कारण अनुसन्धान टोलीले राति ९ बजेसम्म मात्रै सडकको अवलोकन सकेका भए पनि रात्रिकालीन मनोरञ्जन स्थलहरू बढी सक्रिय हुन थाल्ने साँझपखदेखि सडकको प्रकृति र ग्राहकको प्रकारमा परिवर्तन देखिएको अनुसन्धान टोलीले पाएको थियो।

सडक र विशेष गरी वयस्क मनोरञ्जनका ठाउँहरू विविध र परिवर्तन भइरहने ग्राहकहरूका आवश्यकता पूरा गर्ने हिसाबले सञ्चालित छन्। उदाहरणका लागि, मसाज पार्लरहरू बन्द भएपछि डान्स बारहरूले ग्राहकहरूलाई स्वागत गर्न थाल्छन्। धेरैजसो मसाज पार्लरहरूले ग्राहकहरूको आवश्यकता र इच्छाअनुसार विभिन्न प्रकारका सेवाहरू दिन्छन्। कतिपय व्यवसायहरूले मसाज थेरापी मात्र उपलब्ध गराएका भए पनि ठमेलमा मसाज पार्लर व्यवसाय गर्ने मालिकसँग रहेर क्लारिसा टोलीले एउटा मसाज पार्लरले मसाज थेरापीसँगै यौन सेवाहरू पनि दिने गरेको उदाहरण अभिलेख गरेको [Link to workshadowing massage parlour case study] ] तर ठमेलको यस सडकमा अनुसन्धान टोलीले गरेको अवलोकनले यी ससाना व्यवसाय क्षेत्रमा यौन सेवाहरू दिनका लागि मात्र स्थापना गरिएका व्यवसायहरू पनि रहेको देखाउँछ (जस्तै, तिनीहरूसँग मसाज थेरापीसँग सम्बन्धित कुनै उपकरण वा सामग्रीहरू थिएनन्) । यी कुराहरूको प्रबन्धले धेरै वर्षदेखि यस क्षेत्रमा कार्यरत मसाज पार्लर व्यवसायीहरू पनि छक्क परेका थिए। प्रहरीले मसाज पार्लरहरूमा छापा मार्ने गरेको विगतका घटनाले पनि यस क्षेत्रमा यस्ता व्यवसाय गोपनीय तरिकाले चल्ने गरेको देखिन्छ, जसले गर्दा यस जटिल परिदृश्य बुझ्न र छिचोल्न ‘यहाँ भित्रका व्यक्तिलाई’ समेत कठिन हुने गरेको छ।

यस मिश्रित छिमेकभित्र बालश्रम जानाजानी लुकाइएको नभएकाले अनुसन्धान टोलीले बालश्रमको व्यापकता कसरी ढाकछोप हुन सक्छ भनेर चिन्तन गरेको छ। जस्तै, यहाँको बालश्रम गोङ्गबुमा अवलोकन गरिएको सडकको तुलनामा खुला प्रकारका थिएनन् र फाटफुट देखिएका थिए बालश्रमलाई ‘सरल रूपमा देख्न सकिने गरी लुकेको’ भनेर वर्णन गरिएको थियो: अनुसन्धान टोलीले कामदार बालबालिकाहरू खोज्दा ठमेलको मुख्य सडकमा उनीहरू प्रष्ट देखिन्थे तर भवनहरूको घनत्व, विभिन्न प्रकारका व्यवसाय र विविध ग्राहकहरू जमघट हुने ठाउँ भएका कारणले उनीहरूमा सजिलै ध्यान जान सक्दैनथ्यो। यो सहरी भीडभाडभित्र एकजना धेरै सानो बालकमाथि पनि बारम्बार दुर्व्यवहार भइरहेको कुरा ओझेलमा परेको हुन सक्छ, जसरी मध्य किशोरावस्थामा रहेका दुईजना किशोरीहरू ओझेलमा थिए, जो कुनै न कुनै रूपमा यौनसँग सम्बन्धित काममा संलग्न भएको अनुसन्धान टोलीले महसुस गरेका थिए।

यस सडकमा एकअर्कोको नजिक सञ्चालित भएका विभिन्न प्रकारका वयस्क मनोरञ्जन व्यवसायहरू बीचको अन्तरसम्बन्ध पनि देखिएको थियो। उदाहरणका लागि अनुसन्धान टोलीले केन्द्रित गरेको भवनलाई लघु व्यावसायिक परिवेशको रूपमा वर्णन गर्न सकिन्छ र यहाँ सानादेखि मध्यम स्तरका व्यवसायहरू अन्तरसम्बन्धित एकअर्कालाई सहयोग गरिरहेको देखिन्छ: ठूला, ठूला किसिमका औपचारिक डान्सबार व्यवसाय त्यहाँका कर्मचारीहरूको खाने र रमाइलो जमघट गर्न ठाउँका लागि खाजाघर र नास्ता पसल जस्ता अनौपचारिक व्यवसायहरूमा निर्भर रहेका छन् (र यी अनौपचारिक क्षेत्र सम्भवतः ग्राहकहरूलाई सोही भवनभित्रका गोपनीय सेवाहरूमा पठाउने ठाउँ रहेको हुन सक्छ)। अर्कोतिर डान्सबार र मसाज पार्लरले युवती र बालिकासँग नजिक हुन खोज्ने मानिसहरूलाई विभिन्न सेवाहरू प्रदान गरेको हुन सक्छ।

यी व्यवसायहरूको निकटता त्यहाँ जोडिएका विभिन्न सरोकारवालाहरूबीच हुने गरेको खुला सामाजिक अन्तरक्रियामा पनि झल्किएको थियो, जस्तै डान्सबारका कर्मचारी, ग्राहक र किशोरीहरू मसाज पार्लरमा काम गरेको देखिएको थियो। तर जसरी सडकमा पसल थाप्नेहरू रात परेपछि जुत्ता सिलाउने काम छोडेर सडकमा खाजा बेच्न थाले, क्लारिसाको अनुसन्धानबाट विभिन्न प्रकारका व्यवसायस्थलको निकटता र त्यहाँ काम गर्ने मानिसहरू बीचको अन्तरसम्बन्धले विभिन्न व्यवसाय बीचका कामदारहरूको (बालबालिकाहरूसहित) सजिलै एकअर्कोमा स्थानान्तरण हुने मौका प्रदान गर्छ भनेर देखिन्छ। यसले सहरी केन्द्रमा काम गर्दा वयस्क र बालबालिका दुवैले अपनाउनुपर्ने विविध प्रयासहरू प्रतिबिम्बित गर्छ। कतिपयका लागि यसको अर्थ एउटाबाट अर्को व्यवसायमा जाने, विभिन्न प्रकारका सेवाहरू उपलब्ध गराउने र हरेक प्रकारको काममा समावेश हुने विभिन्न जोखिमहरू छिचोल्ने कुरा हुन सक्छ।

[१] अनुदान, मेलिसा गिरा। वेश्या खेल्दै: यौन कार्यको काम । भर्सो बुक्स, २०१४।